Zaburzenia:

• wzrokowe – dziecko z zaburzeniami wzrokowymi unika zajęć angażujących percepcję; trzeba ją ćwiczyć.

• słuchowe – niewłaściwa analiza dźwięków słuchowych, dziecko zapisuje jak słyszy; następuje kompensacja – gdy dziecko zapisze „chlep” zobaczy napis i przypomni, że ten wyraz wygląda inaczej.

• ruchowe – ośrodki w korze mózgowej mają punktowe uszkodzenia; lateralizacja stronna – lepiej rozwinięte lewe oko, lewa ręka.

Niedorozwój umysłowy (oligofrenia) – ogólne zmniejszenie możliwości rozwojowych spowodowane bardzo wczesnymi i nieodwracalnymi zmianami w centralnym układzie nerwowym (CUN) dziecka. Zmiany są szerokozakresowe (rozlane).

Podstawowym kryterium jest jakość komórek – ich elastyczność, która decyduje o ruchliwości układu nerwowego (szybkość reakcji). Wtedy nie da się wykazać w badaniach upośledzenia. W pozostałych przypadkach (niezależnych od jakości) da się wykazać.

Stopnie niedorozwoju:

• lekki

• umiarkowany

• znaczny

• głęboki

Niedorozwój umysłowy nie jest chorobą – jest stanem zejściowym chorób o różnej etiologii.

Najtrudniej diagnozuje się lekki niedorozwój, gdyż są to przypadki, które są „na styku. Nie należy wtedy stawiać diagnozy po pierwszym badaniu, trzeba przeprowadzić wywiad psychologiczny.

Przyczyny:

• czynniki endogenne – specyficzne choroby genetyczne

• czynniki egzogenne – zewnętrzne, środowiskowe

Środowiskowe:

• działające przed urodzeniem

• w czasie porodu

• po urodzinach

Jeśli w fazie prenatalnej działa czynnik uszkadzający, to też jest to czynnik egzogenny.

W życiu płodowym:

• Kiła genetyczna (choroba opanowana, ale ostatnio powraca) – kobiety chore na kiłę najczęściej rodzą martwy płód lub nie donoszą ciąży.

• Różyczka – przebyta we wczesnym okresie ciąży może być przyczyną wad wrodzonych mózgu, serca, wzroku, słuchu. Wg najnowszych badań odsetek chorych dzieci 10-20%. Uszkodzenia są największe w pierwszych 3 miesiącach ciąży.

• Napromieniowanie – promienie Roentgena szczególnie w pierwszych 3 miesiącach ciąży są bardzo szkodliwe.

• Konflikt Rh między matką a płodem – odkładanie się barwnika u podstawy czaszki dziecka powoduje uszkodzenia.

• Zatrucie płodu.

• Niedożywienie matek.

• Alkoholizm jednego lub obojga rodziców.

W czasie porodu:

• Poród kleszczowy – może dojść do urazu mechanicznego i/lub niedotlenienie (szyja owinięta pępowiną).

Po narodzinach:

• Objawy uszkodzeń po urodzeniu się dziecka często ujawniają się znacznie później.

• Gruźlicze zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych.

• Encefalopatia po zapaleniu mózgu w przebiegu krztuśca (kokluszu).

• Nieżyt górnych dróg oddechowych.

• Zatrucie tlenkami ołowiu (niektóre farby).

• Powikłania chorób o przebiegu z wysoką temperaturą.

• Urazy głowy.

Przypadki niedorozwoju umysłowego ze względu na:

• idiotyzm amaurotyczny - zwany idiotyzmem ze ślepotą

• małogłowie – znaczne zmniejszenie rozmiarów czaszki i cofnięte czoło

• wodogłowie – duży rozmiar głowy, duży specyficzny kształt czaszki, wystające czoło

• mongoloidia (dawn) – kulistość czaszki, płaska twarz, mały nos, wąskie, skośne szpary powiekowe, brzuch wypukły

• matołectwo – wzrost bardzo niski, krótkie kończyny, wystający brzuch, skóra zgrubiała, nos płaski